در حوزه‌ی بورس اصطلاحی به نام حباب دات کام (dot com bubble) وجود دارد. این اصطلاح، در حقیقت به یک رویداد تاریخی در اواخر قرن بیستم اشاره می‌کند. در این مطلب، قصد داریم تا ماجرای پشت عبارت «حباب دات کام» را شرح دهیم. آشنایی با این رویداد، برای علاقه‌مندان و فعالان حوزه‌ی بورس، یکی از الزامات است. به عبارتی، عجیب است سواد دیجیتالی داشته باشید و با این جریان، آشنا نباشید. به منظور درک بهتر، در ابتدا مفهوم حباب اقتصادی و دلایل ایجاد آن را شرح داده‌ایم.
حباب چیست؟
حباب یک شوک است که به نرخ و قیمت وارد می‌شود. هر بازاری که در آن معامله انجام شود، می‌تواند گرفتار حباب اقتصادی شود. بازارهایی مثل مسکن، طلا، ارزهای دیجیتال و سهام‌هایی که در بازار بورس معامله می‌شوند، همه در معرض حباب‌های اقتصادی قرار می‌گیرند. وقتی یک بازار در معرض حباب قرار می‌گیرد، نرخ‌هایی غیرواقعی در معاملات آن دیده می‌شود.
نکته‌ی مهم در خصوص حباب‌ها، شکستن آن است. به عبارت بهتر، حباب‌ها یک روز می‌شکنند. همین شکستن حباب، سبب پدیدار شدن نرخ‌ها و ارزش‌های واقعی خواهد شد. بنابراین برخی از افرادی که در این معاملات، سهیم شده‌اند، دچار زیان خواهند شد. البته اگر معاملات در حباب در یک زمان مناسب رخ دهد، می‌تواند سودهای کلانی را نیز به دنبال داشته باشد.
چرا حباب رخ می‌دهد؟
شکل‌گیری حباب، به «عرضه و تقاضا» در بازار باز می‌گردد. هر زمانی که تقاضا برای خرید و فروش یک آیتم بالا برود، قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند. این امر در زندگی معمولی نیز به خوبی مشهود است. شما بلیط هواپیما را در زمان تعطیلات (نوروزی، تابستانی)، گران‌تر می‌خرید. هزینه‌ی اقامت هتل در ایامی که مسافران زیاد هستند، افزایش پیدا می‌کند و …
بنابراین با افزایش تقاضا، قیمت بالا می‌رود. این افزایش قیمت برای ایجاد مشتریان و متقاضیان بیش‌تر وسوسه انگیز خواهد بود. به عنوان مثال وقتی قیمت طلا بالا می‌رود، افراد زیادی برای تبدیل پول‌هایشان به طلا، متقاضی خواهند بود. در نتیجه تقاضا بالاتر رفته و بالطبع قانون عرضه و تقاضا، قیمت سیر صعودی خواهد داشت. بدین شکل، بازار دچار حباب می‌شود.
با حباب چه کنیم؟
برای معامله در بازارها، باید به «حباب» و وضعیت قیمت‌ها در آن بسیار توجه داشته باشید. حباب‌های افزایشی کمی وسوسه‌کننده هستند. چرا که در نگاه اول این‌طور به نظر می‌رسد که با سرمایه‌گذاری در آن، سرمایه‌ی شما رشد خوبی را تجربه خواهد کرد. توصیه می‌کنیم تا حد امکان از معامله در این دوران بپرهیزید. به‌خصوص اگر مهارت چندانی در بازار ندارید، حداقل اگر سودی دریافت نمی‌کنید، ضرری را هم تجربه نخواهید کرد.
در صورتی که به ورود و انجام معاملات در زمان حباب اصرار دارید، به این نکته توجه داشته باشید که هرچه زودتر وارد معامله شده و سریع‌تر از آن خارج شوید، به احتمال قوی سود می‌برید. بنابراین به زمان معامله در دورانی که نرخ‌ها گرفتار حباب هستند، توجه داشته باشید. اگر در بازه‌ی آخر حباب وارد معامله شوید، احتمال شکسته شدن حباب بالا بوده و شما دچار زیان اقتصادی می‌شوید.
حباب دات کام
اکنون که با حباب و چگونگی شکل‌گیری آن آشنا شده‌اید، به شرح جریان و رویداد حباب دات کام می‌پردازیم. اگر کمی دقت کنیم، می‌بینیم که این حباب، احتمالاً افزایش قیمتی است که در حوزه‌ی دات کام و کامپیوتری رخ داده است. همین‌طور است. حباب دات کام، یک حباب افزایش قیمتی در کسب و کارهای آنلاین است که در پایان قرن بیستم رخ داد.
کسب و کارهای اینترنتی بیش‌تر با دامنه‌های .com فعالیت می‌کردند. این کسب و کارها، در ابتدای نام فعالیت خود پیشوند e داشتند. در اواخر قرن بیستم، ارزش این کسب و کارها به‌شدت افزایش پیدا کرد. سرمایه‌گذاران و مردم ترجیح می‌دادند تا سرمایه‌ی خود را بر روی کسب و کارهای با پیشوند e یا همان دات کام‌ها سرمایه‌گذاری کنند. به دلیل همین تمایل، شرکت‌های زیادی در زمینه‌ی کسب و کار اینترنتی تأسیس شدند.
همان‌طور که گفته شد، در این دوران، تقاضای بالایی برای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های دات کام به وجود آمد. همان‌طور که در بخش‌های قبلی شرح دادیم، افزایش تقاضا در بازار، سبب ایجاد حباب می‌شود. در نتیجه در بازار دات کام نیز حباب ایجاد شد. این حباب سبب شد تا ارزش سهام این شرکت‌ها به‌طرز وحشتناک و غیر منطقی، افزایش پیدا کند. بسیاری از این شرکت‌ها نوپا بودند و ارزش به وجود آمده در حباب، با ارزش واقعی آن تضاد بالایی داشت.
شکست حباب دات کام
معضل اصلی در حباب‌ها، در زمان شکست آن‌ها به وجود می‌آید. با شکسته شدن حباب دات کام نیز شرکت‌های بسیار معروف اعلام ورشکستگی کردند. چرا که شکسته شدن حباب دات کام، سبب شد تا سرمایه‌گذاران به سرعت به فروش سهام‌های دات کام خریداری شده، بپردازند. در نتیجه سهام این شرکت‌ها نزول پیدا کرده و بسیاری از آن‌ها، ورشکستگی را تجربه نمودند. ورشکستگی تعداد زیاد شرکت‌های کسب و کار آنلاین، منجر شد تا نیروی زیادی بی‌کار شود. این حجم از بیکاری، منجر به آسیب در بخش‌های اقتصادی جامعه شد.
چرا حباب دات کام شکست؟
حباب‌های اقتصادی، می‌شکنند و این پدیده‌ی خاصی نیست. مسأله این است که حباب در زمان ترکیدن، چقدر بزرگ شده باشد! متأسفانه حباب دات کام، به شدت بزرگ شده بود. و همین امر سبب شد تا با شکست آن، خسارات سنگینی به سرمایه‌گذاران و شرکت‌های فعال در این حوزه، وارد شود.
یکی از موارد مهمی که در بزرگ شدن حباب دات کام و شکستن آن، نقش مؤثری داشت؛ رسانه‌ها بودند. رسانه‌ها در آن زمان، مردم را به سرمایه‌گذاری روی سهام شرکت‌های دات کام و آن‌هایی که پیشوند e داشتند، تشویق می‌کردند. تشویقی که منجر به افزایش تقاضا برای خرید سهام چین شرکت‌هایی شد و حباب دات کام را به وجود آورد.
جمع‌بندی
آشنایی با یک رویداد تاریخی، به شما کمک می‌کند تا از آن درس گرفته و در شرایط مشابه، عملکردی منطقی‌تر و بهینه‌تر داشته باشید. لذا در صورت مشاهده‌ی افزایش قیمت در هر بازار، در مقابل وسوسه‌های سرمایه‌گذاری و ورود به آن بازار، صبر کنید. با مطالعه و دانش، شرایط را بسنجید و در صورت قرارگیری بازار مورد نظر در یک حباب، از سرمایه‌گذاری اجتناب کنید. البته برای دریافت سود کلان، می‌توانید حباب‌های بازار را شناسایی کرده و با تشخیص زمان صحیح برای ورود و خروج از آن بازار، به سوددهی خوبی در معاملات خود برسید.