مقالات آموزشی

پیام ناظر بازار بورس چیست و چگونه می‌توان به اطلاعات آن دست یافت؟

به عنوان یک فعال و سرمایه‌گذار در بازار بورس، حتماً بارها و بارها کلمه‌ی «ناظر بازار» در سایت tsetmc.com و یا دیگر سایت‌‌ها و کانال‌‌های بورسی به چشمتان خورده است. یا حتماً شنیده‌اید که می‌گویند پیغام توقف، علت توقف، تعلیق و یا بازگشایی فلان نماد در پیام ناظر اعلام شده است. اما پیام ناظر بازار بورس چیست، چه مفهومی را به ما انتقال می‌دهد و چگونه می‌توان به اطلاعات پیام ناظر بازار هر نماد دسترسی پیدا کرد؟ اصلاً ناظر بازار کیست و چه نقشی در معاملات بازار دارد؟

تاریخچه‌ پیدایش ناظر بازار

پیش از آنکه به سوال پیام ناظر بازار بورس چیست، پاسخ دهیم، بهتر است نگاهی به تاریخچه‌ی پیدایش ناظر بازار داشته باشیم. نخستین بار در سال ۱۳۴۶ قانونی تحت عنوان بورس اوراق بهادار در کشور ایران تصویب شد و بر اساس این قانون سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران وظیفه‌ی گرداندن امور مربوط به بازار سرمایه را بر عهده داشت. اما از سال ۱۳۸۴ قوانینی تصویب شد که به واسطه‌ی آن‌ها عملیات نظارت از اجرا جدا شد و سازمان بورس اوراق بهادار رسماً به عنوان ناظر بازار شروع به کار کرد و وظیفه‌ی نظارت بازار را بر عهده گرفت. بر اساس این قانون، بازار اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار تحت عنوان ناظر بازار سرمایه با شرح وظایف مشخص شروع به کار کرد و عملیات اجرا نیز به بورس‌‌ها تحت عنوان فعالیت به شکل سهامی عام واگذار شد که وظایف آن‌ها نیز در قانون به صورت صریح آمده است.

در همین راستا و به منظور ارائه‌ی کلیه‌ی اطلاعات مالی و اطلاعیه‌‌های شرکت‌‌ها، سامانه‌ی جامع اطلاعات ناشران بازار موسوم به کدال (سایت Codal.ir) راه‌ اندازی شد. در حال حاضر، تمام شرکت‌‌هایی که در بازار بورس و فرابورس ایران مشغول به فعالیت هستند، همه‌ی اطلاعات خود مانند گزارشات و آمار تولید و فروش، شفاف‌سازی‌‌های قیمتی، صورت‌‌های مالی فصلی، آگهی‌‌های مجامع شرکت‌‌ها و … را از طریق این سامانه به سمع و نظر سهامداران می‌رسانند. سازمان بورس نیز تحت عنوان نهاد نظارتی بازار، بر صحت اطلاعات ارائه شده، نظارت خواهد کرد و در شرایطی که اطلاعات انتشار یافته واقعیت نداشته باشد، با شرکت مربوطه برخورد قاطعانه‌ای به عمل خواهد آمد و نماد شرکت مذکور متوقف خواهد شد و تا وقتی هم که شفاف‌‌سازی در این مورد انجام نشود، اجازه‌ی خرید و فروش سهم به سهامداران، داده نخواهد شد.

ناظر بورس کیست و پیام ناظر بازار بورس چیست؟

ناظران بازار، در واقع همان کارمندان سازمان بورس هستند که خبرهای مهم پیرامون سهام شرکت‌های بورسی را به صورت لحظه‌ای در وبسایت مدیریت فناوری بورس به آدرس www.tsetmc.com، منتشر می‌کنند. یکی از وظایف اصلی ناظران بورسی این است که اطلاعات با اهمیت شرکت‌های بورسی و فرابورسی شامل گزارشات و آمار تولید و فروش، صورت‌های مالی فصلی، شفاف‌سازی‌های قیمتی، آگهی‌های مجامع شرکت‌ها و… را به سهامداران آن شرکت اطلاع دهد. ناظر بازار این اطلاعات را در قالب پیامی تخت عنوان پیام ناظر بازار بورس در اختیار سهامداران قرار می‌دهد.

نحوه دسترسی به اطلاعات پیام ناظر بازار بورس

نحوه دسترسی به اطلاعات پیام ناظر بازار بورس
نحوه دسترسی به اطلاعات پیام ناظر بازار بورس

روش‌های مختلفی برای دسترسی به پیام ناظر بازار بورس وجود دارد که در ادامه خواهیم گفت:

۱. سایت tsetmc.com

برای دیدن پیام ناظر بورس با استفاده از وب‌سایت مدیریت فناوری، کافی است تا:

  • وارد سامانه‌ی tsetmc.com شوید.
  • سپس برای اطلاع از پیغام‌های ناظر بازار مربوط به یک سهم خاص نام آن سهم را در قسمت ذره‌بین وارد کنید.
  • در صفحه‌ی جدید، روی قسمت پیام ناظر بازار کلیک کنید.

شما همچنین می‌توانید در صفحه‌ی نماد مربوطه روی اعلان «پیام جدید ناظر بازار» کلیک کنید و ۵ پیام آخر ناظر بازار در مورد آن نماد را مشاهده کنید.

اگر قصد مشاهده‌ی پیغام‌های ناظر بازار برای تمامی نمادها را دارید می‌توانید به آدرس http://www.tsetmc.com/Loader.aspx?ParTree=151313&Flow=0 بروید. در این قسمت ۱۰۰ پیام آخر ناظر بازار بورس را می توانید ببینید.

۲. سامانه معاملاتی شخصی

برای مشاهده‌ی پیام ناظر بازار بورس با استفاده از این روش، پس از ورود به سامانه‌ی معاملاتی خود، وارد بخش پیام‌ها و سپس پیام‌های ناظر شوید و در آنجا به آخرین اطلاعات شرکت‌های بورسی دست پیدا کنید.

انواع پیام‌ ناظر بازار بورس

انواع پیام ناظر بازار بورس برای حرفه‌ای‌های بازار قابل درک است و آن‌ها با یک نگاه می‌توانند بفهمند که منظور پیام چیست. اما اگر تازه‌کار باشید، در برخی از پیام‌های ناظر شاید با اصطلاحاتی برخورد کنید که معنی دقیق آن را ندانید. در ادامه مفهوم دقیق برخی از مهم‌ترین پیام‌های ناظر را آورده‌ایم.

۱. توقف نماد به دلیل انتشار اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب:

توقف نماد به دلیل انتشار اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب، یکی از انواع پیام ناظر بازار بورس می‌باشد. بعد از انتشار اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب، معامله‌ی سهام شرکت‌ها متوقف می‌شود. چنانچه این اطلاعات از گروه الف باشد، نماد بدون محدودیت دامنه نوسان و اگر اطلاعات از گروه ب باشد، نماد با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد. دامنه‌ی نوسان، محدوده‌ای است که قیمت سهام می‌تواند در یک روز معاملاتی در آن محدوده افزایش و یا کاهش یابد. اگر بازگشایی نماد با محدودیت دامنه نوسان باشد به این معناست که افزایش یا کاهش قیمت سهم محدود خواهد بود اگر بدون محدودیت نوسان باشد، قیمت آزادی بیشتری برای نوسان دارد. لازم به ذکر است که بازگشایی نمادها بعد از افشای اطلاعات با اهمیت متفاوت می‌باشد که در بخش بعدی راجع به آن بیش‌تر توضیح خواهیم داد.

اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب شامل چه مواردی هستند؟

اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب، هر یک شامل مواردی هستند که اگر هرکدام از این اتفاقات رخ دهد، باید بدانید که نماد متوقف خواهد شد.

اطلاعات با اهمیت گروه الف:

اطلاعات با اهمیت گروه الف:
اطلاعات با اهمیت گروه الف:
  • تعدیلات سنواتی
  • تغییر سهامدار عمده
  • اعلام وقوع حوادث غیرمترقبه
  • تغییر در برآوردهای حسابداری
  • نتایج برگزاری مناقصه یا مزایده
  • نتایج شرکت در مناقصه یا مزایده
  • کشف منابع و یا ذخایر قابل توجه
  • اعلام اعسار یا ورشکستگی شرکت
  • هر نوع ترکیب، تجزیه، ادغام و اکتساب
  • نقل و انتقال دارایی‌های ثابت شرکت
  • بهره‌برداری از طرح‌ها و پروژه‌های جدید
  • شروع مجدد فعالیت متوقف یا تعلیق شده
  • تعلیق یا توقف تمام یا بخشی از فعالیت شرکت
  • پذیرش یا انتقال اوراق در بازارهای بین المللی
  • تغییرات بااهمیت در عملکرد شرکت‌های تحت کنترل
  • انعقاد، فسخ و یا تغییرات اساسی در قراردادهای مهم
  • تاثیرات با اهمیت ناشی از تغییرات ارزی (قیمت ارز)
  • درخواست خروج از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس مربوطه
  • خرید، واگذاری، اخذ، فسخ و تغییرات مجوز فعالیت، امتیاز تجاری یا علائم تجاری
  • دریافت یا پرداخت کمک‌های نقدی یا غیر نقدی بیشتر از ۵ درصد سرمایه شرکت
  • برگشت بیشتر از ۵ درصد از محصولات شرکت بر اساس مبلغ فروش آخرین سال مالی
  • دریافت مجوز تغییر بیشتر از ۱۰ درصد در قیمت فروش محصولات یا خرید مواد اولیه

علاوه بر موارد بالا که همگی منجر به انتشار پیام ناظر بازار بورس خواهند شد، دو مورد زیر هم می‌توان به این موارد اضافه کرد.

  • واگذاری سهام شرکت دیگر در هر یک از موارد ذیل:

۱. مبلغ واگذاری بیش از ۵ درصد دارایی‌های شرکت در صورت‌های مالی سال قبل باشد؛

۲. ناشر بیش از ۵ درصد سهام شرکت (بورسی یا فرابورسی) دیگر را واگذار نماید.

  • تحصیل سهام شرکت دیگر در هر یک از موارد ذیل:

۱. مبلغ خرید بیش از ۵ درصد دارایی‌های شرکت در صورت‌های مالی سال قبل باشد.

۲. ناشر بیش از ۵ درصد سهام شرکت (بورسی یا فرابورسی) دیگر را خریداری نماید.

اطلاعات با اهمیت گروه ب:

اطلاعات با اهمیت گروه ب:
اطلاعات با اهمیت گروه ب:
  • تغییر حسابرس
  • برگزاری مناقصه یا مزایده
  • شرکت در مناقصه یا مزایده
  • برنامه‌ی انتشار اوراق بدهی
  • توثیق یا فک رهن دارایی‌ها
  • ایجاد یا منتفی شدن بدهی احتمالی
  • دعاوی مهم مطروحه له یا علیه شرکت
  • پذیرش تعهدات جدید یا اتمام تعهدات قبلی
  • تغییرات در ترکیب تولید یا فروش محصولات
  • پیشنهاد پرداخت سود یا تغییر سیاست تقسیم سود
  • تغییر وضعیت مشتریان یا عرضه‌کنندگان عمده‌ی شرکت
  • افشای معاملات موضوع ماده ۱۲۹ اصلاحیه قانون تجارت یا معاملات با سایر اشخاص وابسته
  • پیام ناظر بازار بورس مبنی بر تصمیمات هیئت مدیره برای بازخرید سهم یا فروش سهام خزانه
  • توثیق، مسدود کردن، آزادسازی یا فک رهن سهام ناشر متعلق به سهامدار عمده که عضو هیئت مدیره می‌باشد.

۲. انجام معاملات به صورت حراج پیوسته و ناپیوسته

انجام معاملات به صورت حراج پیوسته و ناپیوسته، نوع دیگری از پیام ناظر بازار بورس می‌باشد؛ انجام معاملات پس از بازگشایی نمادها ممکن است به صورت حراج پیوسته وناپیوسته رخ دهد. در حراج پیوسته وقفه‌ای در معاملات وجود ندارد و معاملات در زمان مشخص شده انجام خواهند شد. به بیان دیگر «حراج پیوسته» آن است که بعد از ثبت سفارش و تطبیق قیمت‌های خرید و فروش، معامله انجام می‌شود. یعنی درست همان چیزی که در معاملات بورس و فرابورس هر روز مشاهده می‌شود. اما منظور از «حراج ناپیوسته»، روشی است که بر اساس آن پس از ورود سفارش‌ها به سامانه‌ی معاملات، معامله بر اساس قیمت نظری گشایش (TOP) انجام می‌شود. به عبارتی حراج ناپیوسته به منظور قیمت‌گذاری است ولی معامله‌ای در آن انجام نمی‌شود مگر در پایان مقطع زمانی.

۳. اعمال یک مرحله پیش گشایش برای نماد

وقتی طی یک پیام ناظر بازار بورس اعلام می‌شود که نمادی در حال بازگشایی است ممکن است از اصطلاح پیش‌گشایش ۳۰ دقیقه‌ای استفاده شود. پیش‌گشایش در زمان بازگشایی نماد، به معنای زمانی است که امکان ارسال سفارش وجود دارد ولی معامله‌ای انجام نمی‌شود. البته این را هم در نظر داشته باشید که به بازه‌ی زمانی ۸:۳۰ تا ۹ صبح روزهای کاری بورس نیز مرحله پیش‌گشایش می‌گویند و در این زمان فقط امکان ارسال سفارشات وجود دارد و معامله ساعت ۹ با باز شدن بازار شروع می‌شود.

۴. تعلیق نماد در پیام ناظر بازار بورس

این نوع از پیام ناظر بازار بورس شاید تاکنون باعث ترس خیلی از افراد بی‌تجربه و تازه‌وارد شده باشد! کلمه‌ی تعلیق از معلق می‌آید. بنابراین، تعلیق نماد در بورس به معنی عدم امکان معامله است. معمولاً در پیام‌های ناظر، تاریخ معلق ماندن معاملات ذکر می‌شود. دلیل مشمول فرآیند تعلیق شدن را هم می‌توانید با ورود به صفحه‌ی اصلی سایت tsetmc.com و کلیک روی تب «بورس اوراق بهادار» و سپس تب «مشمول فرایند تعلیق» مشاهده کنید. دقت کنید دو عبارت مشمول فرآیند تعلیق و تعلیق شده با هم تفاوت دارند. تعلیق یا ناشی از دستورالعمل پذیرش است و یا ناشی از دستور العمل افشا. در صورتی که شرکت ابهام یا تاخیری در اطلاع‌رسانی داشته باشد مشمول فرآیند تعلیق می‌گردد.

شرکتی که به واسطه‌ی پیام ناظر بازار بورس مشمول فرآیند تعلیق می‌شود تا ۶ ماه فرصت دارد از این وضعیت خارج شود. یعنی در طی این دوره می‌تواند خود را از فرآیند تعلیق خارج کند، بنابراین در این شرایط بازار دقیقاً می‌داند که شرکت به چه دلیلی در فرآیند تعلیق قرار گرفته و شرکت هم می‌داند که بازار به این موضوع واقف است. بنابراین چاره‌ای جز افزایش میزان شفافیت خود نخواهد داشت. اما باید توجه داشته باشید که روند تعلیق نمادها ۹ تا ۱۵ ماه به طول خواهد انجامید و شرکت‌ها فرصت دارند در این مدت نقص افشای اطلاعات خود را جبران کنند. در غیر این صورت پس از گذشت این مدت، نمادها برای مدت نامعلوم متوقف نمی‌مانند بلکه در صورت تخلف مدیران، سهام شرکت‌ها در بازار پایه قابلیت معامله خواهد داشت.

در کل در نظر داشته باشید که نمادها جز در مواردی که بحث‌های دادگاهی و خارج از بازار مطرح شود، متوقف نخواهند شد. رویکرد سازمان در این زمینه هم اینگونه است که حتی در موارد نقص افشای اطلاعات، سهام شرکت‌ها قابل معامله باشد و خللی در نقدشوندگی بازار ایجاد نشود.

۵. تغییر وضعیت نماد به دلیل نوسان قیمت بیش از ۲۰ درصد

تغییر وضعیت نماد به دلیل نوسان قیمت بیش از ۲۰ درصد، نوع دیگری از پیام ناظر بازار بورس است که شاید خیلی‌ها معنی آن را ندانند. در واقع، باید گفت که نوسان قیمت در یک سهم هم می‌تواند منجر به توقف نماد شود؛ به این صورت که اگر قیمت سهام شرکت در ۵ روز کاری به بیش از ۲۰ درصد، نوسان (مثبت یا منفی) داشته باشد، نماد متوقف و ناشر باید اطلاعیه‌ی شفاف‌سازی منتشر نماید. نماد متوقف شده در روز معاملاتی با محدودیت دامنه‌ی نوسان بازگشایی می‌شود. (بعد از انتشار اطلاعیه‌ی شفاف‌سازی توسط ناشر). اما اگر قیمت سهام شرکت در ۱۵ روز کاری بیش از ۵۰ درصد نوسان (مثبت یا منفی) داشته باشد، نماد متوقف و ناشر باید کنفرانس اطلاع‌رسانی برگزار کند، آنگاه نماد معاملاتی حداکثر ۲ روز کاری بعد با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد. (بعد از برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی توسط ناشر).

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ به بررسی انواع پیام ناظر بازار بورس و معنا و مفهوم هر یک از آن‌ها پرداختیم و همچنین گفتیم که چطور می‌توانید به این اطلاعات دسترسی داشته باشید. امیدواریم با خواندن این مقاله به خوبی متوجه شده باشید که پیام ناظر دقیقاً چیست و راجع به اصطلاحات موجود در این پیام‌ها نیز اطلاعات کافی را به دست آورده باشید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *