۲۲ اصطلاح مبتدی در بازار بورس
در هر حوزه‌ای، اصطلاحاتی وجود دارد که دانش مربوط به حوزه به فهم آن‌ها، مرتبط می‌شود. در بازار سرمایه و بورس، واژه‌هایی وجود دارد که شناخت مفاهیم آن برای فعالان این حوزه، الزامی است. در حقیقت این واژه‌ها، زیربنای علم مربوطه می‌باشند. در این مطلب، به معرفی ۲۰ تا از این اصطلاحات پرکاربرد و بااهمیت بازار بورس پرداخته‌ایم. اگر جزو علاقه‌مندان و فعالان این حوزه هستید، این مطلب را به‌دقت بخوانید و یا در آرشیو مقالات خود نگهداری نمایید.
۱– بورس
بورس یک بازار است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها اجرا می‌شود. بنابراین در این بازار بورس، تعدادی شرکت حضور دارند که سهام خود را وارد می‌سازند و در مقابل سرمایه‌گذاران، این سهام‌ها را خریداری می‌نمایند. معاملاتی که در بورس انجام می‌شود، از دید سرمایه‌گذاران، با هدف کسب سود بالاتر است. در مقابل، شرکت‌ها با ارائه‌ی سهام خود، می‌توانند سرمایه‌گذاران را جذب نموده و سرمایه‌ی لازم برای فعالیت‌های خود را به دست آورند.
بورس انواع مختلفی دارد. اما آن‌چه بیش‌تر مطرح می‌شود بورس اوراق بهادار است که در آن سهام شرکت‌ها معامله می‌شود.
۲– سهام
واژه‌ی سهم به هر واحد از ارزش یک شرکت سهامی گفته می‌شود. بنابراین مجموعه‌ای از این واحدها، سهام را تشکیل می‌دهند. در واقع سهام از تقسیم سرمایه‌ی شرکت به بخش‌های مساوی ایجاد می‌شود.
سهام شرکت، در بازار بورس معامله می‌شود و سرمایه‌گذاران در ازای دریافت سهام، پول پرداخت می‌کنند. سرمایه‌گذارانی که سهام می‌خرند، سهام‌دار آن شرکت محسوب می‌شوند و به اندازه‌ی سهام خریداری شده، در شرکت دارای حق و حقوق خواهند بود.
۳– نماد
نماد به کدی گفته می‌شود که شرکت‌های فعال در بورس برای خود در نظر می‌گیرند. هدف از نمادگذاری، ایجاد یک نام مختصر و ساده برای شناخت آن شرکت در تالارهای بورسی است. مثلاً به جای گفتن «شرکت ملی مس ایران» از کد اختصاری یا نماد «فملی» استفاده می‌شود.
نماد با یک قاعده‌ی خاص تنظیم می‌شود. معمولاً حرف اول در نماد، صنعت مربوطه را نشان می‌دهد و سایر حروف، خلاصه‌ی نام آن شرکت انتخاب می‌شوند.
۴– کد معاملاتی
بعد از ثبت نام هر کاربر برای ورود به بازار بورس، به وی یک کدی اختصاص داده می‌شود. این کد، به عنوان کد معاملاتی شناخته می‌شود. کاربر می‌تواند به وسیله‌ی این کد، وارد پلت‌فرم‌های معاملاتی بورس شده و در آن، سهام را خرید و فروش نماید. این کد سبب می‌شود تا معاملات قابل ردیابی بوده و یک امنیت بسیار خوبی را در این بازار ایجاد نماید.
۵– شاخص کل بورس
شاخص به معناب معیار است. شاخص کل بورس، یک مفهوم بسیار کلیدی و بااهمیت در بازار بورس است. از شاخص برای ارزیابی بازار بورس استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، این شاخص، میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران بورسی را تعیین و مشخص می‌نماید و می‌توان با کمک آن، وضعیت بازار در مقطع زمانی فعلی و آینده را سنجید. ارزیابی وضعیت بازار، به سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا رفتار مناسبی با آن داشته باشد. به عنوان مثال، به سرمایه‌گذار نشان می‌دهد که اکنون، زمان خوبی برای خرید سهام جدید و یا فروش سهام‌های قبلی، هست یا خیر.
۶– تابلو بورس
تابلو بورس در واقع اطلاعاتی است که بر روی وب‌سایت اینترنتی سازمان بورس منتشر می‌شود. سرمایه‌گذاران و شرکت‌های مختلف از طریق این تابلو، می‌توانند از شرایط لحظه‌ای سهام شرکت‌ها باخبر شوند. این اطلاعات درخصوص معاملات سهام بسیار اهمیت دارد. بنابراین لازم است تا افرادی که به بازار بورس وارد می‌شوند، آموزش کاملی از تابلوخوانی را تجربه کرده باشند.
۷– کدال
کدال نام سایتی است که به نوعی تکمیل کننده‌ی داده‌ها و اطلاعات تابلوی بورس خواهد بود. در وب سایت کدال، اطلاعات شفاف‌سازی شرکت‌ها، منتشر خواهد شد. هم‌چنین کلیه‌ی اطلاعیه‌ها و اخبار مربوط به سهام نیز از طریق همین وب سایت، قابل پیگیری می‌باشد.
۸– کارگزاری بورس
کارگزاری‌ها بنگاه‌های معاملاتی هستند که در بازار بورس حضور دارند. این کارگزاری‌ها در واقع نقش واسطه‌ای میان سامانه‌ی بورس و سهام‌داران دارند. کارگزاری‌ها در زمینه‌های مختلفی می‌توانند فعالیت داشته باشند که می‌بایست برای فعالیت مورد نظر خود، از قبل جواز و مجوزات لازم را دریافت کرده باشند.
۹– صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌هایی هستند که دارایی‌های متنوعی دارند. در طی روز، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای مختلف را از این صندوق‌ها خریداری نموده و یا بفروشند.
۱۰– سبدگردانی
سبدگردانی یعنی دارایی‌ها در یک سبد قرار می‌گیرند. مالک این دارایی‌ها، سرمایه‌گذار است. بنابراین سود و زیان ناشی از دارایی‌های یک سبد به شخص سرمایه‌گذار وارد می‌شود. در سبدگردانی، تیم حرفه‌ای از تحلیل‌گران حضور دارند که بر این سبد نظارت می‌کنند. این تحلیل‌گران با دانشی که دارند، می‌توانند تصمیمات مناسب را برای رسیدن به اهداف سبد و کسب سود بالاتر، دنبال کنند.
سبدگردانی، از جمله خدماتی است که کارگزاری‌ها، ارائه خواهند داد. این خدمت کمک می‌کند تا افرادی که تجربه و اطلاعات چندانی از بازار بورس ندارند، نیز بتوانند وارد بازار شده و مدیریت سرمایه‌ی خود را از طریق افراد متخصص و باتجربه انجام دهند.
۱۱– پرتفوی
پرتفوی در بورس به مجموعه‌ی دارایی‌های مالی گفته می‌شود. یعنی تمام سهام‌ها و دارایی‌هایی که یک سرمایه‌گذار خریداری می‌کند، به عنوان «پرتفوی» وی شناخته خواهد شد. به منظور کاهش احتمال ریسک در سرمایه‌گذاری، بهتر است تا سرمایه‌گذار یک پرتفوی ترکیبی تشکیل دهد. یعنی این‌که سهام شرکت‌های مختلف را خریداری نماید تا افت سهام یک شرکت به‌خصوص، سبب ورود خسارت به تمام اموال وی نگردد.
۱۲– پایان کار
مانند هر بازار دیگری، بازار بورس نیز یک زمان تعطیل خواهد شد. این زمان تعطیلی بازار بورس، به عنوان زمان پایان کار شناخته می‌شود. در تهران ساعت ۱۲:۳۰ به عنوان ساعت پایان کار بورس در نظر گرفته شده است. در این زمان، تمام معاملات و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی این بازار، تعطیل خواهد شد. بسیاری از موارد، مانند نرخ افتتاحیه برای روز آتی، به نرخ‌های نهایی شده در پایان کار بستگی خواهد داشت.
۱۳– ارزش سهام
ارزش سهام همان قیمت است. اما می‌توان برای یک سهام، ارزش‌های متفاوتی در نظر گرفت(!) هرچند شاید کمی عجیب به نظر برسد. به عنوان مثال، یک سهام در ذات خود می‌تواند یک ارزش مشخص، مثلاً x تومن ارزش داشته باشد. این در حالی است که سهام در بازار می‌تواند با نرخی برابر با x+n یا x-n معامله شود که به ترتیب نرخ‌هایی بالاتر و پایین‌تر از ارزش ذاتی سهام خواهد بود.
جا دارد که در این‌جا یادآور بشویم که بازار، از عوامل متعددی تأثیر می‌پذیرد. به عنوان مثال، یک تصمیم سیاسی، می‌تواند نرخ بسیاری از بازارهای سرمایه‌ای را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، قیمت بازار (قیمت معامله) با قیمت و بهای واقعی یک کالا، می‌تواند متفاوت باشد. تصمیم‌گیری برای خرید و فروش یک سهم به‌خصوص، نیز به میزان اختلاف قیمت ذاتی آن سهام با ارزش روز آن در بازار خواهد داشت.
۱۴– ریسک و بازده
ریسک به احتمال عدم موفقیت یا شکست در یک زمینه‌ی خاص گقته می‌شود و در بازار بورس، احتمال دریافت زیان را بیان می‌کند. مفهوم بازده، مقابل مفهوم ریسک قرار می‌گیرد و به احتمال موفقیت سرمایه‌گذاری و کسب سود از آن، اشاره می‌نماید.
سرمایه‌گذاران، برای سرمایه‌گذاری روی سهام خاص، باید به میزان ریسک و بازده آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. هرچقدر سودآوری یک سرمایه‌گذاری بالاتر باشد، احتمالاً ریسک بالاتری را نیز می‌پذیرد. سرمایه‌گذار برحسب مبلغ مورد نظر خود و روحیه‌ای که دارد می‌تواند با تحلیل بازار، تصمیم بگیرد که در کدام گزینه یا گزینه‌های بازار بورس، سرمایه‌گذاری را انجام دهد.
۱۵– افزایش سرمایه
شرکت‌های فعال در بورس، با ورود به این بازار (در زمان تأسیس) یک سرمایه‌ی مشخصی را به عنوان سرمایه‌ی اصلی شرکت خود، معرفی می‌کنند. مقدار سهام هر شرکت نیز با توجه به همین مبلغ سرمایه‌ی اصلی، تعیین می‌گردد.
در طی زمان، شرکت‌ها برای رسیدن به اهداف خود و یا توسعه‌ی فعالیت خود، ممکن است نیاز داشته باشند تا سرمایه‌ی اولیه‌ی خود را بالاتر ببرند. بنابراین در این وضعیت با تقاضای «افزایش سرمایه» از جانب شرکت، روبه‌رو خواهیم بود. افزایش سرمایه شرکت از راه‌های مختلفی قابل انجام است که در مطالب دیگر، به صورت تخصصی به آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱۶– بازار اولیه
هر شرکتی که برای اولین بار بخواهد سهام خود را در بورس عرضه نماید، وارد بازار اولیه می‌شود. تمام شرکت‌ها، اولین چرخه‌ی معامله‌ی خود را در این بازار می‌گذرانند. معاملات در بازار اولیه عموماً با سوددهی بسیار خوبی همراه خواهد بود. بنابراین برای افراد تازه‌وارد به بورس، گزینه‌ی مطلوبی به شمار می‌آید.
۱۷– بازار ثانویه
بازار ثانویه، مرحله‌ی دوم معاملات بورسی را در بر می‌گیرد. به جز بازار اولیه، بقیه‌ی مراحل و معاملات بورسی در بازار ثانویه رخ خواهد داد.
۱۸– بازار خرسی و گاوی
از دیگر مفاهیم و اصطلاحات پرکاربرد در بورس، بازار گاوی و خرسی است. این نام‌گذاری بیان کننده‌ی وضعیت صعودی و یا نزولی بودن قیمت‌های بازار بورس است. به این معنا که زمانی که گفته می‌شود بازار گاوی است، نرخ سهام رو به رشد خواهد بود و هرروز با قیمت بالاتری از سهام مواجه هستیم. برای بازار خرسی، وضعیت قیمت سهام، نزولی و کاهشی خواهد بود. شرح مفصل این بازار را در مطلبی جداگانه بیان کرده‌ایم.
۱۹– آربیتراژ
آربیتراژ اصطلاحی است که به سود بردن از طریق دو یا چند بازار بورس اطلاق می‌شود. بگذارید کمی شفاف‌تر صحبت کنیم. بسیاری از کشورهای دنیا، بازار بورس دارند. در این بازارهای بورس (بسته به نوع بورس) کالا یا سهام‌هایی معامله خواهند شد. فرض می‌کنیم در کشور «الف» سهام نفت به مبلغ x برسد. در حالی‌که در بازار بورس کشور «ب» سهام نفت مبلغ y داشته باشد. زمانی‌که x با y متفاوت باشد، معامله‌گران می‌توانند سهام نفت را از این دو بازار با هم معامله کنند. یعنی یک سرمایه‌گذار از کشور «الف» سهام نفت را از کشور «ب» و به ارزش y خریداری نماید.
۲۰– تحلیل تکنیکال و بنیادی
همان‌طور که در مفهوم اصطلاح «شاخص کل بورس» بیان کرده بودیم، سرمایه‌گذاران باید برای خرید سهام جدید و یا فروش سهام و دارایی‌های خود، یک برآورد و ارزیابی کلی از بازار داشته باشند. تحلیل‌هایی که در بازار بورس اجرا می‌شوند، به همین منظور هستند. بنابراین تحلیل‌ها کمک می‌کنند تا وضعیت بازار شناخته شده و روند آن درک شود. چگونگی اجرای این تحلیل‌ها، اندکی تخصصی‌تر است و در مطالب جداگانه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
در تحلیل بنیادی که به نام فاندمنتال نیز شناخته می‌شود، سرمایه‌گذار می‌تواند ارزش واقعی سهام شرکت‌ها را بررسی کند. بنابراین با کمک این استراتژی، سرمایه‌گذار می‌تواند با توجه به ارزش ذاتی سهام، معامله کند. در تحلیل تکنیکال نیز بررسی و به‌دست آوردن الگوی بازار از طریق مطالعه‌ی نمودارها و داده‌های بورس امکان‌پذیر است.
۲۱– مجمع عمومی
یکی دیگر از اصطلاحات رایج در بازار سرمایه، مجمع عمومی است. شرکت‌های فعال در بازار بورس، به طور سالیانه موظف‌اند تا مسائل و حساب‌های مالی خود را بررسی نموده و نتیجه‌ی آن را در جلسات مخصوص، بیان نمایند. این جلسات به عنوان مجمع عمومی برگزار می‌گردند.
در مجامع عمومی، سهام‌داران شرکت، مدیر عامل و هیئت مدیره حضور دارند. این مجامع می‌توانند برحسب اهدافی که در آن‌ها مطرح می‌گردد، انواع مختلفی داشته باشند. در مجامع هم‌چنین در رابطه با موضوع یا موضوعاتی خاص، تصمیماتی نیز اتخاذ خواهد شد.
لازم به ذکر است که تمام اطلاعیه‌ها و نتایج حاصل از مجمع برگزار شده در وب سایت کدال، درج می‌گردد و سهام‌داران می‌توانند به صورت کاملاً شفاف، به آن‌ها دسترسی داشته باشند.
۲۲– ضریب بتا
ضریب بتا یک معیار است. این معیار کمک می‌کند تا سرمایه‌گذار بداند در یک معامله‌ی خاص، چه میزان ریسک را متحمل می‌شود. به عبارتی، ضریب بتا بیان کننده‌ی ریسکی است که در یک سهام نهفته است. از آن‌جایی که شناخت ریسک اهمیت ویژه‌ای در سرمایه‌گذاری دارد، ضریب بتا نیز نکات مهمی را نشان می‌دهد.
از روی ضریب بتا می‌توان فهمید که سرمایه‌گذاری آن سهام، چقدر دچار نوسان به نسبت بازار است. بر این اساس، اگر بتا کم‌تر از ۱ باشد، سرمایه‌گذاری نوسان کم‌تری نسبت به بازار دارد. بتای بزرگ‌تر از یک، بیان‌کننده‌ی نوسال بیش‌تر سرمایه‌گذاری خواهد بود. در نهایت بتای ایده‌آل برای سرمایه‌گذاری همه‌ی دارایی‌های بازار، برابر ۱ در نظر گرفته می‌باشد.
جمع‌بندی
در این مطلب، به معرفی اصطلاحات و مفاهیمی پرداختیم که برای هر مبتدی بورس، لازم است تا با آن‌ها آشنا باشد. سعی بر آن بوده است تا این اصطلاحات را به زبانی ساده و بیانی مختصر بنویسیم. در مقالات دیگر این وب سایت، با مفاهیم پیشرفته‌تر و پیچیده‌تری در این زمینه آشنا خواهید شد. اما توصیه می‌کنیم پیش از آن‌که مطالب دیگر را بخوانید، اول اصطلاحات را به خوبی یاد بگیرید. با دانستن اصطلاحات کاربردی و مقدماتی بورس در این مطلب، به راحتی می‌توانید آموزش‌های این حوزه را دنبال نمایید.